Erzurum'un önde gelen isimlerinden Sıtkı Yılmaz Kuşkay, 1878 Rus İşgali Valisi Tümgeneral Sergey ve Eşi Varvara Duhovskaya'nın Erzurum anılarını "Erzurum'da Rus İşgali" kitabında konu etti...
ERKHABER / ERZURUM - Erzurum Ticaret ve Sanayi Odası’nın eski başkanlarından Sıtkı Yılmaz Kuşkay, 3’ncü kitabı “Erzurum’da Rus İşgali”nde 1878 Rus İşgali Valisi Tümgeneral Sergey Mihailoviç Duhovsky ve Eşi Varvara Duhovskaya'nın Erzurum anılarını kaleme aldı. Dergah Yayınları’ndan çıkan kitapta, toplam yedi ay süren Rus işgali sırasında yaşananları kaleme alan Kuşkay’ın son eseri çok beğenildi.
Daha önce, “Erzurum'da İngiliz Konsolosu Everett'e Ermeni Suikasti” ve “Kafkasya'da Rus Yayılmacılığı” kitaplarını çıkaran Erzurum’un önde gelen isimlerinden Sıtkı Yılmaz Kuşkay, yeni kitabında Ruslar’ın yaklaşık 7 ay süren Erzurum’u işgali esnasında Erzurum Askeri Valisi olan Tümgeneral Sergey Mihailoviç Duhovsky ve eşi Varvara Duhovskaya'nın (Prenses Galitzine) işgalin sona ermesi sonrasında 1878 yılında St. Petersbug'da yayınladıkları anılarını konu aldı.
“Erzurum’da Rus İşgali” kitabının ön sözünde “Yedi ay süren Erzurum işgali sırasında Erzurum Askeri Valiliği görevinde bulunan Tümgeneral Sergey Mihailoviç Duhovsky ve eşi Varvara Duhovskaya’nın (Prenses Galitzine) 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın hemen ardından St. Petersbug’da anılarını yayınladılar. İşgal sırasında Erzurum’da üst düzey görevde bulunan Sergey ve Prenses Galitsine’nin anılar, hiç bilinmeyen, gizli, karanlıkta kalmış birçok olayı aydınlatıyor” ifadelerini kullanan Kuşkay, kitabıyla ilgili şu bilgileri veriyor:
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın sonunda Ruslar, Yeşilköy önlerine kadar gelmiş, Kafkas Cephesi'nde ise Kars, Ardahan ve Erzurum'u içine alan bölgeyi tamamen işgal etmişlerdi. Osmanlı Devleti yenilgiyi kabul ederek 31 Ocak 1878 Edirne Ateşkesi ve 3 Mart 1878 tarihli Ayastefanos (Yeşilköy) Antlaşmasını imzalamak zorunda kalmıştı.
Osmanlı Devleti Kafkas Cephesi'nde Batum, Kars, Ardahan ve Oltu'yu kaybetti ancak Erzurum, Doğu Bayazıt ve Eleşkirt'i geri aldı. Özellikle ağır kış şartları ve tifüs salgını yüzünden Rusya ve Osmanlı Devleti'nin Kafkas Cephesi'nde asker kayıpları çok büyük oldu. Ruslar Loris Melikov, Herman, Şelkovnikov gibi birçok önemli komutanları ve subaylarını kaybetti. Aziziye direnişi ve salgın hastalıkların Rusların daha ileri harekâtına engel olduğu söylenebilir.
93 Harbi sonucunda; Osmanlı Türk Devleti asker, toprak ve silah kayıpları dışında, büyük bir muhaceret olayı yaşamıştır. Rusların eline geçen Kars, Ardahan ve Oltu kırk yıldan fazla süren Rus egemenliğinden sonra, 16 Mart 1921 tarihli Moskova Antlaşması ile Türk topraklarına katılabilmiştir.
Kitabıyla ilgili değerlendirmelerde bulunan Kuşkay, “En az elli yıllık birikimin ve büyük bir emeğin kitap olarak dördüncü ürünü olan bu eserimin Türk okuyucusuna ulaştığı için çok mutlu olduğumu belirtmek isterim. Özellikle, Erzurum tarihinde bilinmeyenlere ve karanlık kalmış konulara ışık tutmak istedim.
93 Harbi olarak da adlandırdığımız 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı Balkan (Tuna) Cephesinde olduğu gibi Kafkas Cephesi'nde de toprak ve büyük sayıda asker ve insan kayıpları yanında, gözyaşı ve muhaceret hareketlerine sebep oldu. Bu harpte muhacerete uğramış bir ailenin torunu olarak, 93 Harbi konusuna her zaman büyük ilgi duydum” dedi.
